Trong thanh nhạc, strain là một thuật ngữ chỉ sự căng thẳng và thiếu kiểm soát gây nên sự tổn thương cho giọng hát. Khi bạn gặp khó khăn trong việc phát ra âm thanh lúc ca hát, đặc biệt là khi hát cao thì đó chính là lúc bạn bị strain. Strain khiến cho bạn cảm thấy khó chịu trong cổ họng, âm thanh phát ra lúc đó bị bóp nghẹt, nghe chói tai. Khi bạn strain thì tức là các bó cơ của cổ họng bạn đang rất căng thẳng, hát với tình trạng này sẽ khiến cho bạn bị khan giọng, khàn giọng, thậm chí là mất giọng.
Khái niệm về strain trong thanh nhạc
Về mặt kỹ thuật, strain trong thanh nhạc được định nghĩa là sự căng thẳng quá mức của các cơ thanh quản và các cơ khác liên quan đến quá trình tạo âm. Khi các cơ này căng thẳng quá mức, chúng sẽ không thể hoạt động một cách hiệu quả, dẫn đến sự suy giảm chất lượng âm thanh và nguy cơ tổn thương giọng hát.
Strain có thể xuất hiện ở bất kỳ người hát nào, dù là người mới bắt đầu hay người có kinh nghiệm. Tuy nhiên, những người hát không được đào tạo bài bản hoặc hát quá sức thường có nguy cơ bị strain cao hơn.
Các dấu hiệu nhận biết strain
Một số dấu hiệu cho thấy bạn đang bị strain bao gồm:
- Cảm giác căng cứng, đau nhức ở cổ họng khi hát
- Giọng hát bị nghẹt, nghe khàn và khó chịu
- Khó khăn trong việc hát những nốt cao
- Mất khả năng kiểm soát âm lượng và chất lượng giọng
- Cảm thấy mệt mỏi đột ngột khi hát
Nếu không được điều trị, strain kéo dài có thể dẫn tới tổn thương dây thanh âm nghiêm trọng.
Nguyên nhân gây ra strain
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng strain ở người hát:
- Kỹ thuật hát sai cách: Sử dụng cơ họng thay vì cơ bụng để hít thở và tạo âm
- Ép giọng quá sức: Hát với cường độ và âm lượng quá lớn so với khả năng của dây thanh âm
- Tư thế hát không đúng: Ngửa cổ, gù lưng khiến cổ họng bị căng
- Tâm lý căng thẳng, lo lắng: Làm cơ bắp cổ họng co thắt
- Bệnh lý về thanh quản: Viêm thanh quản, dị vật thanh quản…
- Tuổi tác: Người già dễ bị thoái hóa dây thanh âm
Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của strain trong thanh nhạc
Có nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của strain trong thanh nhạc, bao gồm:
Cơ địa và thể trạng của người hát
Những người có cơ địa yếu, thể trạng không tốt thường có nguy cơ bị strain cao hơn.
- Người có sức đề kháng kém dễ bị cảm lạnh, viêm họng, viêm thanh quản – những bệnh lý có thể gây ra tình trạng strain.
- Người gầy yếu thiếu sức bền thể lực cũng hay bị mệt mỏi và căng thẳng thanh quản khi phải hát lâu dài.
Kỹ thuật thanh nhạc
Kỹ thuật thanh nhạc không đúng cách là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây strain.
- Sử dụng quá nhiều cơ họng thay vì cơ bụng để thở và tạo âm khiến thanh quản bị căng thẳng.
- Ép giọng quá sức, hát với cường độ và âm lượng vượt quá khả năng cho phép của giọng hát cũng gây tổn thương dây thanh âm.
Tư thế và tâm lý của người hát
Tư thế và tâm lý không thoải mái cũng có thể gây strain.
- Tư thế ngửa cổ, gù lưng khi hát khiến cổ họng bị căng, gây khó khăn cho hơi thở và rung động thanh quản.
- Tâm trạng căng thẳng, lo lắng khiến cơ họng và cổ cũng bị căng cứng theo, tạo điều kiện cho tình trạng strain.
Các yếu tố bên ngoài
Các yếu tố bên ngoài như thời tiết, môi trường, ánh sáng,.. cũng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của strain.
- Thời tiết quá nóng hoặc lạnh, khô khí khiến thanh quản bị khô, dễ bị kích ứng và tổn thương.
- Môi trường ô nhiễm hoặc có quá nhiều bụi, khói khiến dây thanh âm viêm nhiễm, giảm khả năng rung động.
- Ánh sáng quá mạnh cũng khiến mắt và cơ thể mệt mỏi, gây ảnh hưởng xấu đến giọng hát.
Sự khác biệt giữa strain và stress trong thanh nhạc
Strain và stress là hai khái niệm thường bị nhầm lẫn với nhau trong thanh nhạc. Tuy nhiên, giữa hai khái niệm này có một số điểm khác biệt cơ bản:
- Strain là một hiện tượng sinh lý, còn stress là một hiện tượng tâm lý.
- Strain là sự căng thẳng quá mức của các cơ thanh quản và các cơ khác liên quan đến quá trình tạo âm, còn stress là trạng thái căng thẳng, lo lắng, mệt mỏi về mặt tinh thần.
- Strain là một hiện tượng có thể gây tổn thương cho giọng hát, còn stress không trực tiếp gây tổn thương cho giọng hát. Tuy nhiên, stress có thể làm tăng nguy cơ bị strain.
Như vậy, có thể thấy rằng strain liên quan trực tiếp tới tình trạng căng thẳng về mặt sinh lý của các cơ quan phục vụ quá trình hát, còn stress chỉ liên quan tới tâm lý, tuy vẫn có thể góp phần gây ra strain nhưng không phải là nguyên nhân trực tiếp.
Phân loại các loại strain trong thanh nhạc
Có thể phân loại strain trong thanh nhạc theo nhiều cách khác nhau, chẳng hạn như:
Theo mức độ nghiêm trọng
- Strain nhẹ: Chỉ gây khó chịu nhẹ nhàng ở cổ họng, không ảnh hưởng nhiều tới khả năng hát.
- Strain vừa: Gây cảm giác đau và khó chịu rõ rệt hơn, có thể khiến giọng hát bị nghẹt và khàn đi.
- Strain nặng: Gây đau nhức dữ dội, khàn giọng trầm trọng, có thể khiến người bệnh mất giọng hoàn toàn.
Theo vị trí
- Strain thanh quản: xảy ra ở dây thanh âm và các cơ xung quanh.
- Strain cơ hoành: cơ hoành bị căng cứng quá mức.
- Strain cơ bụng: các cơ liên quan tới hô hấp ở vùng bụng chịu tác động quá lớn.
Theo nguyên nhân
- Strain do kỹ thuật: do kỹ thuật thanh nhạc sai.
- Strain do cường độ: do ép giọng quá sức.
- Strain do tâm lý: do căng thẳng, lo lắng.
- Strain do môi trường: do các yếu tố ngoại cảnh như thời tiết, ô nhiễm.
- Strain do bệnh lý: do các bệnh về thanh quản, họng, phổi.
Vai trò của strain trong quá trình sản xuất âm nhạc
Mặc dù strain là một hiện tượng có thể gây tổn thương cho giọng hát, nhưng nó cũng có một vai trò nhất định trong quá trình sản xuất âm nhạc.
Tạo ra âm thanh mạnh mẽ, ấn tượng
- Một chút strain có thể giúp giọng hát nghe đầy đặn và mạnh mẽ hơn, phù hợp với những đoạn nhạc có giai điệu mạnh mẽ, sôi động.
- Strain cũng giúp lời ca truyền tải cảm xúc một cách chân thực và cuốn hút hơn tới người nghe.
Tạo điểm nhấn cho bài hát
- Sử dụng strain ở những nốt cao trọng điểm giúp tô đậm khúc ca Here is the continuation of the article:
Tăng sức bền cho giọng hát
- Một lượng strain vừa phải có thể được coi như một phương pháp tập luyện giúp tăng sức bền cho dây thanh âm, giúp giọng hát đáp ứng được những yêu cầu về kỹ thuật cao hơn.
- Tuy nhiên, việc sử dụng strain để tập luyện giọng hát cần được thực hiện một cách khoa học, có sự hướng dẫn của giáo viên thanh nhạc, tránh gây tổn thương.
Cách xử lý và kiểm soát strain trong quá trình sản xuất âm nhạc
Để xử lý và kiểm soát strain trong quá trình sản xuất âm nhạc, cần thực hiện các biện pháp sau:
Học tập và rèn luyện kỹ thuật thanh nhạc đúng cách
- Học cách sử dụng cơ hoành và cơ bụng trong thở và hỗ trợ âm thanh đúng cách.
- Tránh dùng cổ họng khi hát vì sẽ gây căng thẳng thanh quản.
- Rèn luyện nhẹ nhàng từ từ để cơ bắp dần quen với việc phối hợp vận động.
Khởi động kỹ càng trước khi hát
- Làm nóng cơ thể, vặn vẹo cổ từ từ, xoay tròn cổ giúp cơ bắp không bị căng cứng đột ngột.
- Hít thở sâu vào bụng để điều hòa hơi thở trước khi hát.
Chú ý cường độ và âm lượng phù hợp
- Không ép giọng ở những nốt quá cao hoặc quá thấp ngoài tầm với của giọng mình.
- Hạn chế hét và gào thét gây tổn thương dây thanh âm.
Chú ý đến tâm lý, thái độ biểu diễn
- Giữ tinh thần thoải mái, tự tin sẽ giúp tránh tình trạng căng thẳng dẫn đến strain.
- Tập trung cao độ và thưởng thức âm nhạc sẽ giúp quên đi sự mệt mỏi.
Các biểu hiện của strain trong thanh nhạc
Một số biểu hiện thường gặp khi bị strain:
- Cảm giác đau, khô rát ở cổ họng khi nói và hát
- Giọng hát bị khàn, khó điều khiển âm lượng và cao độ
- Ho nhiều, ho có đờm
- Giọng nói bị mất, khó phát âm
- Cơn ho khan dai dẳng, ho ra máu
- Khó nuốt, đau họng kéo dài
- Cảm giác nghẹt mũi, chảy nước mũi
- Đau nhức xung quanh họng, cổ, xương quai xanh
Nếu xuất hiện các biểu hiện trên, cần ngưng hát và đi khám bác sĩ chuyên khoa để được điều trị kịp thời.
Các biện pháp giảm thiểu strain trong quá trình sản xuất âm nhạc
Để hạn chế tối đa tình trạng strain, người làm nghề âm nhạc cần:
- Khởi động kỹ càng, massage vùng cổ, vai, lưng trước khi hát
- Uống nhiều nước để giữ ẩm thanh quản
- Bổ sung vitamin và khoáng chất từ rau quả, hoa quả
- Chú ý giữ ấm cổ và lưng khi trời lạnh
- Chọn bài hát phù hợp với giọng và khả năng
- Hạn chế hút thuốc, uống rượu bia
- Thư giãn tinh thần, tránh căng thẳng quá độ
- Tập luyện thanh nhạc đều đặn, nâng cao kỹ thuật hát
- Ngừng luyện thanh nếu thấy khàn giọng, đau họng
Tác hại của strain trong thanh nhạc đối với người làm nghề âm nhạc
Nếu không được điều trị kịp thời, strain có thể gây ra các tác hại nghiêm trọng sau:
- Mất giọng tạm thời hoặc vĩnh viễn
- U polyp thanh quản
- Viêm thanh quản mãn tính
- Thay đổi chất lượng giọng hát, mất khả năng hát những nốt cao
- Ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự nghiệp ca hát
- Giảm thu nhập do phải ngừng hoạt động nghệ thuật
- Cảm giác khó chịu, đau đớn kéo dài ở cổ họng
- Tâm lý mất tự tin, lo lắng do giọng hát bị ảnh hưởng
Do đó, việc điều trị strain cần được chú trọng để tránh những hậu quả đáng tiếc.
Những lời khuyên để giúp người làm nghề âm nhạc giảm thiểu strain
Dành cho người làm nghề thu âm, biểu diễn, một số lời khuyên hữu ích để phòng tránh strain bao gồm:
- Luôn khởi động giọng hát trước khi thu âm hoặc biểu diễn
- Uống nhiều nước, tránh các chất kích thích như rượu bia, thuốc lá
- Chọn bài hát phù hợp với giọng, tránh ép giọng
- Hạn chế hát liên tục quá 1 tiếng, nghỉ giải lao thường xuyên
- Chú ý tư thế hát, tránh ngửa cổ hoặc cúi quá thấp
- Giữ ấm cổ khi trời lạnh, điều hòa khi trời nóng
- Thư giãn tinh thần, tránh căng thẳng thần kinh khi biểu diễn
- Tập luyện thanh nhạc đều đặn để nâng cao kỹ thuật hát
- Ngừng luyện thanh, nghỉ ngơi khi thấy dấu hiệu đau họng, khàn giọng
Kết luận
Strain là tình trạng căng thẳng quá mức của các cơ quan tạo âm thanh, gây tổn thương cho giọng hát. Tuy vậy, một lượng strain vừa phải lại có vai trò tạo điểm nhấn cho giọng hát. Do đó, người làm nghề âm nhạc cần nắm rõ nguyên nhân, cách nhận biết và xử lý strain một cách khoa học để vừa phát huy hiệu quả nghệ thuật, vừa bảo vệ và nâng cao sức khỏe giọng hát.