Trong âm nhạc, track (tiếng Việt: bản nhạc) là một đoạn âm thanh độc lập, có thể được tạo ra từ một hoặc nhiều nguồn âm thanh khác nhau, được ghi lại và lưu trữ dưới dạng một file âm thanh. Track có thể là một bản nhạc hoàn chỉnh, hoặc là một phần của một bản nhạc lớn hơn.
Khái niệm track trong âm nhạc
Nguồn gốc và định nghĩa của track trong âm nhạc
Thuật ngữ track bắt nguồn từ ngành công nghiệp thu âm, chỉ một đoạn âm thanh riêng lẻ được ghi lại trên một “track” hay đường ray trên băng từ. Ngày nay, khái niệm track được sử dụng rộng rãi trong âm nhạc kỹ thuật số, chỉ một đoạn nhạc độc lập được lưu trong file âm thanh kỹ thuật số.
Theo định nghĩa, track là một đoạn âm thanh liên tục, có thể bao gồm một hoặc nhiều nguồn âm thanh khác nhau. Mỗi track đại diện cho một thành phần của bản nhạc, ví dụ như phần đệm guitar, phần hát chính, phần trống,… Khi kết hợp các track lại với nhau, chúng tạo thành một bản nhạc hoàn chỉnh.
Định dạng và cấu trúc file track âm thanh
Các định dạng file track âm thanh phổ biến bao gồm WAV, MP3, AIFF, FLAC,… Trong đó, WAV và AIFF có chất lượng âm thanh tốt nhất. Còn MP3 và FLAC là định dạng nén âm thanh nhờ đó giảm kích thước file nhưng vẫn giữ được chất lượng tương đối tốt.
Bên trong một file track chứa các dữ liệu về quá trình biến đổi sóng âm theo thời gian. Ngoài ra còn có các thông tin metadata như tên bài hát, người trình bày, thể loại nhạc,… để nhận diện track.
Phân loại track trong âm nhạc
Có nhiều cách để phân loại các track trong âm nhạc, một số phân loại phổ biến gồm:
Theo loại nhạc cụ
- Track guitar: ghi âm phần đệm guitar
- Track piano: ghi âm phần đàn piano
- Track drum: ghi âm phần trống
- Track bass: ghi âm phần bass
- Track vocal: ghi âm giọng hát
Theo chức năng
- Track chính: giai điệu chính hoặc giọng hát chính
- Track đệm: guitar, piano, bass,… đệm cho track chính
- Track phối: các tiếng động, hiệu ứng bổ sung
Theo thể loại nhạc
- Track nhạc rock
- Track nhạc pop
- Track nhạc dance
- Track nhạc jazz
- Track nhạc classic
Vai trò của track trong sản xuất âm nhạc
Track đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong sản xuất âm nhạc, đặc biệt là trong thu âm và phối khí.
Tạo nên cấu trúc bản nhạc
Các track riêng lẻ được ghép lại với nhau theo một thứ tự nhất định sẽ tạo nên cấu trúc chung của bản nhạc. Các nhà sản xuất có thể dễ dàng thêm, bớt, thay đổi thứ tự các track để tạo nên sản phẩm mong muốn.
Phân tách các thành phần âm thanh
Track cho phép tách riêng từng thành phần ra thành các đoạn riêng biệt, ví dụ: guitar riêng, bass riêng, hát riêng,… nhờ đó có thể chỉnh sửa, xử lý hiệu ứng từng phần một cách dễ dàng.
Đa dạng phương án phối khí
Với các track riêng lẻ, nhạc sĩ có thể thử nghiệm nhiều phương án phối khí khác nhau, kết hợp các track theo nhiều cách khác nhau để tìm ra sản phẩm âm thanh tốt nhất.
Tối ưu quá trình thu âm
Thu từng track riêng biệt thay vì thu cùng lúc nhiều nhạc cụ giúp kiểm soát tốt hơn âm lượng, hiệu ứng mỗi nhạc cụ. Điều này giúp quá trình thu âm được tối ưu hơn, tránh lãng phí thời gian.
Phối nhiều bản nhạc
Nhờ khả năng tách từng thành phần riêng biệt, có thể dễ dàng ghép các đoạn nhạc từ nhiều nguồn khác nhau để tạo ra một tác phẩm mới.
Kỹ thuật tạo dựng track trong âm nhạc
Để tạo ra các track âm thanh chất lượng, cần sử dụng các kỹ thuật sau:
Kỹ thuật ghi âm trực tiếp
- Sử dụng các thiết bị ghi âm chuyên dụng như audio interface, mic, preamp,… để thu âm trực tiếp các nhạc cụ.
- Đảm bảo môi trường thu âm được cách âm tốt, hạn chế tiếng ồn.
- Chú ý đặt mic đúng vị trí, khoảng cách so với nguồn âm để thu âm chất lượng cao.
Kỹ thuật MIDI
- Sử dụng các thiết bị nhạc cụ điện tử, keyboards kết nối với máy tính thông qua cổng MIDI để ghi lại các nốt nhạc.
- Các nốt nhạc MIDI sau đó có thể được chuyển thành âm thanh thực tế bằng phần mềm.
Kỹ thuật lấy mẫu (sampling)
- Sử dụng các mẫu âm thanh có sẵn hoặc tự ghi âm mẫu để lấy các đoạn ngắn.
- Ghép các mẫu lại với nhau để tạo thành giai điệu, đoạn nhạc mới.
- Có thể chỉnh sửa, xử lý hiệu ứng cho các mẫu âm thanh.
Tổng hợp (synthesizing)
- Sử dụng phần mềm tổng hợp âm thanh để tạo ra các đoạn nhạc hoàn toàn mới từ âm thanh điện tử.
- Có thể điều chỉnh các thông số như độ dài, độ cao, timbre, biên độ,… của sóng âm để tạo ra các âm sắc mong muốn.
Các công cụ và phần mềm tạo dựng track phổ biến
Để ghi âm, tạo dựng và chỉnh sửa các track, các nhạc sĩ thường sử dụng một số công cụ và phần mềm phổ biến sau:
Phần mềm Đa Track Recording (DAW)
Các phần mềm DAW như Pro Tools, Logic Pro, FL Studio,… được thiết kế chuyên biệt cho ghi âm và sản xuất âm nhạc. Các phần mềm này hỗ trợ ghi âm đa track cùng lúc, có nhiều plugin xử lý âm thanh hiệu quả.
Thiết bị ghi âm chuyên dụng
Bao gồm mic thu âm, audio interface, preamp,… giúp thu âm với chất lượng cao nhất, giảm nhiễu tối đa. Các thiết bị này kết nối với máy tính để ghi âm kỹ thuật số.
MIDI keyboard, controllers
Sử dụng các thiết bị MIDI như keyboard, pad controllers,… để ghi lại các nốt nhạc một cách chính xác nhất, sau đó chuyển thành âm thanh thực tế.
Thư viện mẫu âm thanh (sample library)
Các thư viện mẫu âm thanh chứa sẵn các mẫu âm thanh chất lượng cao của nhiều nhạc cụ khác nhau để sử dụng trong sản xuất nhạc.
Hiệu ứng âm thanh và xử lý track trong âm nhạc
Sau khi ghi âm các track thô, cần tiến hành xử lý âm thanh và thêm hiệu ứng để hoàn thiện chất lượng bản nhạc. Một số kỹ thuật phổ biến gồm:
EQ
Sử dụng EQ để cân chỉnh lại các dải tần số trên track, làm nổi bật những tần số quan trọng, loại bỏ tạp âm.
Compressor
Compressor giúp điều chỉnh động dải âm lượng của track, làm cho âm lượng ổn định hơn.
Reverb
Reverb tạo hiệu ứng âm vang, giúp tăng khoảng không gian cho track.
Delay
Delay thêm hiệu ứng echo, làm cho track nghe sống động và đầy đặn hơn.
Panning
Panning điều chỉnh cân bằng âm thanh giữa 2 kênh trái phải, tạo không gian cho track.
Pitch correction
Sử dụng pitch correction để hiệu chỉnh những nốt nhạc hát sai điệu để đạt độ chính xác cao nhất.
Vai
Vai trò của track trong phối khí và thu âm
Trong quá trình thu âm và phối khí, việc sử dụng các track riêng biệt mang lại nhiều lợi ích sau:
Dễ dàng thử nghiệm các ý tưởng sáng tạo
Các nhạc sĩ có thể thoải mái thử nghiệm kết hợp các track theo nhiều cách khác nhau mà không sợ ảnh hưởng đến toàn bộ dự án. Điều này khuyến khích sáng tạo và tìm ra những ý tưởng hay nhất.
Tối ưu hóa quá trình thu âm
Thu âm từng instrument riêng biệt giúp kiểm soát tốt chất lượng, tránh đoạn lúc phải thu lại toàn bộ. Các lỗi nhỏ có thể dễ dàng sửa chữa mà không ảnh hưởng đến phần còn lại.
Có thể chỉnh sửa linh hoạt
Khi mỗi thành phần được tách riêng, việc chỉnh sửa, thay đổi, thêm bớt các hiệu ứng có thể thực hiện dễ dàng mà không sợ ảnh hưởng đến các phần khác.
Thuận tiện cho quá trình hòa âm
Các nhạc công có thể tập trung vào phần của mình mà không bị những âm thanh khác làm nhiễu. Điều này giúp quá trình hòa âm được chính xác hơn.
Dễ dàng phối lại với nhau
Sau khi hoàn thành, có thể dễ dàng điều chỉnh mức âm lượng, effects cho từng track để phối chúng lại với nhau một cách hài hòa nhất.
Các định dạng file track phổ biến
Một số định dạng file âm thanh thường được dùng để lưu trữ các track:
WAV
Định dạng mặc định của Windows, chất lượng âm thanh lossless. Kích thước file lớn.
AIFF
Định dạng mặc định của Mac OS, tương tự như WAV.
MP3
Định dạng nén âm thanh phổ biến, giảm kích thước file nhưng vẫn đảm bảo chất lượng.
AAC
Định dạng nén của Apple, chất lượng tương đương MP3 nhưng kích thước file nhỏ hơn.
FLAC
Định dạng nén lossless, lưu trữ được chất lượng gốc mà vẫn giảm kích thước file.
OGG
Định dạng mã nguồn mở, chất lượng tốt, nhỏ gọn. Tương thích với nhiều thiết bị.
Xu hướng phát triển của track trong âm nhạc
Cùng với sự phát triển của công nghệ, track âm nhạc ngày càng có những xu hướng mới:
Track nhạc 3D
Âm thanh 3 chiều giúp người nghe cảm nhận được không gian như thực, đắm chìm trong âm nhạc. Công nghệ Dolby Atmos, Sony 360 Reality Audio,… đang được ứng dụng.
Track nhạc gắn kết thực tế ảo
Kết hợp nhạc với công nghệ VR, AR giúp người xem có trải nghiệm sống động hơn, thu hút sự tương tác nhiều hơn.
Track nhạc AI
Sử dụng trí tuệ nhân tạo để tự động tạo ra các đoạn nhạc mới dựa trên dữ liệu âm nhạc có sẵn. Xu hướng này ngày càng phát triển mạnh mẽ.
Track nhạc không dây
Âm thanh được truyền không dây thông qua Bluetooth hoặc các giao thức không dây khác, không còn bị giới hạn bởi cáp kết nối.
Track siêu cao cấp
Chất lượng âm thanh ngày càng được nâng cao với độ phân giải lên đến 32 bit, 192 kHz giúp mang lại trải nghiệm chân thực nhất.
Ứng dụng của track trong các lĩnh vực khác ngoài âm nhạc
Ngoài lĩnh vực âm nhạc, track còn có nhiều ứng dụng trong các ngành sau:
Điện ảnh
Track giúp tách riêng từng thành phần âm thanh trong phim như lời thoại, nhạc nền, hiệu ứng. Nhờ đó, có thể dễ dàng thêm hiệu ứng, lồng ghép với hình ảnh.
Trò chơi điện tử
Trong game, mỗi âm thanh như tiếng bước chân, tiếng súng được tách thành các track riêng để dễ dàng điều chỉnh, kết hợp tạo nên bầu không khí sống động.
Quảng cáo
Track giúp phân tách các yếu tố trong quảng cáo như lời dẫn, nhạc nền, hiệu ứng để dễ dàng chỉnh sửa, phối lại.
Hệ thống âm thanh
Trong các hệ thống loa, âm thanh được chia thành nhiều kênh, track riêng biệt để phát qua các loa khác nhau mang lại trải nghiệm hoàn hảo nhất.
Hội nghị truyền hình
Các bài phát biểu được ghi thành các track riêng, sau đó ghép với slide, video để tạo nên bản ghi hội nghị trọn vẹn.
Kết luận
Track đóng vai trò then chốt trong sản xuất âm nhạc hiện đại, cho phép tách riêng từng thành phần âm thanh thành các đoạn riêng biệt. Điều này mang lại sự linh hoạt, thuận tiện trong quá trình thu âm, phối khí và hòa âm. Với sự phát triển của công nghệ, track âm nhạc hứa hẹn sẽ còn nhiều tiềm năng và ứng dụng trong tương lai.